Psorijaza: simptomi, vrste i uzrok nastanka

Psorijaza je hronično kožno oboljenje koje se, u zavisnosti od ozbiljnosti, manifestuje svrabom i pečatima crvene boje prekrivenim srebrno-belim ljuspama.

Psorijaza je autoimuno oboljenje, često nasledno, stavlja bela krvna zrnca, leukocite, u režim pojačane funkcije. Usled toga se proizvodnja ćelija kože povećava i do deset puta. Ove ćelije kože izbijaju na površinu mnogo brže nego što je to slučaj u normalnom ciklusu obnavljanja, usled čega se stvaraju lezije koje izazivaju svrab i nadraženost, ovo su i prepoznatljivi simptomi psorijaze.

Postoje različite vrste psorijaze:

• plak,
• gutatna,
• eritodermična,
• inverzna,
• psorijaza skalpa,
• psorijaza noktiju i
• psorijatični artritis,

od kojih svaka može da utiče na različite delove tela pri čemu se i simptomi razlikuju. Da bi lečenje bilo pravilno, neophodno je znati od koje vrste psorijaze pacijent pati.

Psorijazu često izaziva fizička i psihička iscrpljenost koje vode do stresnih situacija i za um i za telo. Neuredan način života, pritisak u radnom okruženju, problemi u ličnom životu, mogu da deluju kao okidači ako osoba trpi stres duži vremenski period.

Tokom zime, kada se koža obično brže isušuje simptomi psorijaze se pojačavaju a pacijenti obično imaju više tegoba usled oboljenja jer im se koža neprestano isušuje.

Život ili boravak na mestima sa malom vlažnošću ili bez vlažnosti vazduha, mogu da izazovu izbijanje jer koža ne dobija vlagu iz vazduha i mnogo se brže isušuje.

Vrste psorijaze

1. Plak psorijaza

Ovo je najčešći oblik psorijaze koji karakteriše preterano stvaranje plaka na koži. Ova vrsta se obično javlja na  kolenima, laktovima, licu, ušima i leđima. Počinje kao običan osip, ali ne prolazi nakon upotrebe uobičajenih masti protiv osipa. Ovaj osip je vrlo specifičan – simptomi su crveni, ljuspasti, uzdignuti pečati na koži koji imaju jasno definisane ivice.

Ove lezije su crvene, svrbe i ponekad mogu da krvare usled preteranog isušivanja kože ili češanja. Ako ovi pečati počnu da rastu, dva mogu da se spoje u jedan veći. Ako je zahvaćen skalp, bele ljuspe koje liče na perut, postaju vidljive. Moguće je da se pojave i psorijatični nokti koji se lome, a u nekim slučajevima mogu i da se olabave u svom ležištu.

Izazivači:

• Stres, infekcije koje direktno utiču na imuni sistem,
• povrede kože usled vakcinacije, ogrebotina i opekotina od sunca, a koje dovode do pojave Kebnerovog efekta,
• lekovi protiv malarije, beta blokatori, litijum ili jaki topički steroidi,
• drugi faktori, kao što su ishrana, suva klima i alergije takođe mogu da izazovu plak psorijazu.

2. Gutatna psorijaza

Male, crvene tačke na trupu i udovima su još jedan oblik psorijaze koji je uobičajen kod osoba mlađih od 30 godina. Može da se pojavi i na ušima, licu i skalpu.Simptomi se mogu razlikovati ali obično se javljaju na stotine ovih crvenih tačkica koje su male i ispupčene. Ne pokrivaju velike površine. Ove lezije nisu tako debele kao one kod plak psorijaze.

Osobe koje su nosioci streptokoka i imaju naslednu psorijazu, mogu da vide izbijanje tokom prehlade ili infekcije streptokokom.

Izazivači:

• Stres, respiratorni problemi i streptokokna infekcija,
• upala krajnika, povrede kože,
• lekovi protiv malarije i beta blokatori.

3. Pustularna psorijaza

Primarno se javlja kod odraslih osoba, a karakterišu je beli plikovi ili pustule koje ne sadrže infektivni gnoj, kao i crvena koža oko pustula. Gnoj su zapravo bela krvna zrnca pa zato, nasuprot uvreženom mišljenju, nije infektivan ili zarazan. Koža pocrveni i formira pustule ili plikove na zahvaćenoj površini. Na kraju dolazi do ljuštenja kože. Izaziva svrab i bolove na zahvaćenim površinama.

Izazivači:

• Infekcije, sistemski steroidi,
• emocionalni i psihički stres,
• preterano izlaganje UV zracima,
• trudnoća,
• oralni lekovi i topički iritirajuću losioni.

4. Eritodermična psorijaza

Smatra se jednim od najopasnijih oblika psorijaze jer pokriva velike površine kože crvenim pečatima i obično koegzistira sa pustularnom psorijazom. Česta je i kod ljudi koji pate od nestabilnog oblika plak psorijaze kod kojeg su lezije nedefinisane.

Izazivači:

• Emocionalni stres,
• nagli prestanak uzimanja sistemskih steroida,
• infekcije i alergije,
• alkoholizam,
• opekotine od sunca i povrede kože koje izazivaju Kebnerov fenomen.

5. Inverzna psorijaza

Ova vrsta se obično javlja u naborima kože poput pazuha, prepona i ispod grudi. Može biti vrlo neprijatna jer su to primarne zone znojenja i mesta na kojima je koža osetljiva. Javlja se u obliku velikih crvenih pečata nalik lezijama ali bez ljuspi. Ovi pečati su glatki i pokrivaju velike površine u prevojima kože.

Izazivači:

• Česta je kod gojaznih osoba zbog više prevoja na koži, a izazivaju je isti uzroci kao i ostale vrste.

6. Psorijaza noktiju

Kada nokti počnu da se lome, formiraju neujednačenu površinu ili su olabavljeni u svom ležištu tokom izbijanja, to se karakteriše kao psorijaza noktiju. Obično ide u paru sa nekom drugom vrstom psorijaze, kao što su plak ili psorijaza skalpa. Simptomi su neujednačena tekstura noktiju, lomljenje i odvajanje od ležišta.

Izazivači:

• Nema posebnih simptoma za psorijazu noktiju, već ona koegzistira sa drugim vrstama psorijaze poput plak ili gutatne kada je izbijanje veliko.

7. Psorijaza skalpa

Prisustvo ljuspi koje liče na perut na skalpu može biti psorijaza. I skalp je koža pa može biti zahvaćen kao i svaka druga površina. Skoro 50% osoba koje pate od nekog oblika psorijaze imaju je i na skalpu. Počinje sa lakim i tankim ili gustim i debelim ljuspama. Sa izolovanih površina skalpa može da se proširi na čitav skalp, čelo, vrat i uši.

Izazivači:

• Slično psorijazi noktiju, psorijaza skalpa nema posebnih izazivača, međutim, obično ide u paru sa plak ili gutatnom psorijazom i nastavlja da se širi.

8. Psorijatični artritis

Osobe koje boluju od psorijaze imaju velike šanse da dobiju psorijatični artritis između 30 i 50 godine, a on izaziva upale, oticanje i bol oko zglobova. Statistika kaže da približno 30% osoba koje pate od psorijaze imaju i psorijatični artritis.

Izazivači:

• Osim što utiče na imunitet, izbijanje psorijaze utiče i na zglobove. Gojaznost, izbegavanje fizičkih vežbi i nesvesnost o prisustvu psorijaze mogu dovesti do toga da se u zglobovima jave simptomi psorijatičnog artritisa.

Simptomi:

Ovo su najčešći simptomi psorijatičnog artritisa

• Otoci, upala i bol u i oko zglobova,
• ukočenost ili nepokretljivost zglobova,
• umor i ograničeno kretanje,
• oticanje prstiju na rukama i nogama,
• crvenilo očiju slično konjunktivitisu,
• ukočenost i iscrpljenost ujutru,
• osetljivost tetiva.

Psorijaza i depresija

Osobe koje pate od psorijaze vrlo često pokazuju znakove depresije. Neprivlačan izgled lezija privlači neželjenu pažnju i može negativno da utiče na samopoštovanje i samopouzdanje pacijenta. U to vreme je najbitnija podrška i razumevanje porodice.

Važno je napomenuti sa se ne može svaka obolela osoba lečiti istim lekovima. Pošto svakome imuni sistem funkcioniše na drugačiji način, vrsta lečenja koja funkcioniše, može da se razlikuje.

Ponekad se za lečenje psorijaze koristi metod pokušaja i grešaka. Savet je da se obratite dermatologu čim uočite neki od navedenih simptoma.