Plućna embolija – uzroci, simptomi i lečenje

/in /by

Plućna embolija je začepljenje plućne arterije koja dovodi krv do pluća.

To je jedna od najčešćih kardiovaskularnih bolesti SAD. Svake godine u SAD 1 od 1000 osoba ima emboliju pluća. U Srbiji, prema nekim podacima, ovaj broj se kreće od 5 – 10.000 godišnje.

Od tromba (krvnog ugruška) u krvnim sudovima pati četvrtina ženske i trećina muške populacije u svetu. Podaci londonskog Instituta za istraživanje tromboze pokazuju da su krvni ugrušci u 95% slučajeva odgovorni za infarkt, šlog i emboliju pluća, kao i da pola miliona Evropljana godišnje umire od posledica formiranja tromba.

Začepljenje, koje najčešće izaziva krvni ugrušak, sprečava priliv kiseonika u tkivo pluća. To znači da ova situacija može da bude opasna po život.

Reč embolija  potiče od grče reči embolus, što znači „zatvarač“ ili „čep“.

Kod embolije pluća, embolus se formira u jednom delu organizma, i putuje kroz krvotok, a potom zaprečuje protok krvi kroz krvni sud u drugom delu organizma, u ovom slučaju – u plućima.

Embolus se razlikuje od tromba, koji se formira i ostaje na jednom mestu.

(*Embolija pluća (EP) nastaje kada se tromb (krvni ugrušak) fragmentiše i odvojeni delovi (tromboembolusi), nošeni strujom krvi, dospeju u pluća. To je zapravo “plućni infarkt“. Izvori embolusa u ovom slučaju su krvni ugrušci koji se formiraju u venama tela (najčešće u stomaku, rukama i nogama) i od kojih se odvaja deo koji izaziva plućnu emboliju. – Prim. prev.)

Ukratko o plućnoj emboliji

Evo i nekih najbitnijih podataka o emboliji pluća. Više informacija možete da pročitate u nastavku članka.

  • Rizik od embolije pluća raste sa godinama.
  • U simptome spadaju bol u grudima, vrtoglavica i ubrzano disanje.
  • Riziku od plućna embolija su više izložene osobe koje imaju krvni ugrušak u nozi ili ruci.
  • U retkim slučajevima plućnu emboliju može da izazove amnionska tečnost (plodova voda).

Šta je plućna embolija?

Plućna embolija nastaje kada embolus, najčešće krvni ugrušak, blokira protok krvi kroz arteriju koja krvlju snabdeva pluća.

Krvni ugrušak može da se formira u ruci ili nozi, što je poznato kao duboka venska tromboza (DVT).

Nakon toga, on se oslobađa i kreće se kroz krvotok prema plućima. Kada dospe do njih, pošto je obično suviše veliki da bi mogao da prođe kroz male krvne sudove, on izaziva začepljenje.

Ovo začepljenje zaustavlja dotok krvi u deo pluća. Usled toga dolazi do odumiranja plućnog tkiva zbog nedostatka kiseonika.

U retkim slučajevima, embolija pluća može da bude posledica embolusa koji se formirao od kapljica masnoće, plodove vode ili nekih drugih čestica koje su dospele u krvotok.

Plućna embolija i faktori rizika

Rizik od nastanka embolije pluća raste sa godinama. Osobe koje pate od stanja ili bolesti koji povećavaju rizik od formiranja krvnih ugrušaka, imaju veće šanse da dobiju plućnu emboliju.

Većem riziku od embolije pluća su izložene osobe koje imaju ili su imale krvni ugrušak u nozi ili ruci (duboku vensku trombozu), kao i one koje su već imale emboliju pluća.

Dugi periodi ležanja ili neaktivnosti povećavaju rizik od nastanka duboke venske tromboze, a samim tim i rizik od plućne embolije. U faktore rizika spadaju dugi letovi ili vožnja automobilom.

Kada se ne krećemo dovoljno, krv se nakuplja u donjim delovima tela. Ako je protok krvi manji od normalnog, veće su šanse za formiranje krvnih ugrušaka.

Oštećeni krvni sudovi takođe povećavaju rizik. Do oštećenja dolazi usled povrede ili operacije. Ako je krvni sud oštećen, njegova unutrašnjost može da se suzi pa se povećavaju šanse za formiranje krvnog ugruška.

U druge faktore rizika spadaju neki oblici kancera, zapaljenske bolesti creva, gojaznost, pejsmejkeri, venski kateteri, trudnoća, suplementacija estrogenom, porodična istorija formiranja krvnih ugrušaka i pušenje.

Embolija pluća – simptomi i dijagnostikovanje

U simptome plućne embolije spadaju:

  • bol u grudima – oštar, probadajući bol koji se pojačava prilikom udisanja
  • ubrzani ili nepravilni otkucaji srca
  • vrtoglavica
  • otežano hvatanje daha, što može da nastane iznenada, ali i postepeno
  • ubrzano disanje
  • kašalj, obično suv, mada je moguće i sa iskašljavanjem krvi, kao i sa iskašljavanjem krvi i šlajma

Teški simptomi embolije pluća zahtevaju hitnu medicinsku intervenciju.

U težim slučajevima može da dođe do šoka, gubitka svesti, srčanog zastoja i smrti.

Dijagnostikovanje embolije pluća

Da bi postavio dijagnozu, lekar će pregledati istoriju bolesti pacijenta i utvrditi da li postoji mogućnost da je u pitanju embolija pluća. Obaviće fizikalni pregled. Dijagnostikovanje može da bude prilično izazovno jer i druga oboljenja imaju slične simptome.

U preglede i ispitivanja za dijagnostikovanje plućne embolije spadaju:

  • elektrokardiogram (EKG) – zapis električne aktivnosti srca
  • gasna analiza arterijske krvi – merenje nivoa kiseonika, ugljen dioksida i drugih gasova u krvi
  • rendgensko snimanje grudnog koša – daje sliku srca, pluća i drugih unutrašnjih organa
  • V/Q skeniranje pluća – dva testa koja analiziraju ventilaciju i strukturna svojstva pluća
  • kompjuterizovana tomografija (CT) – otkriva abnormalnosti u grudnom košu, mozgu i drugim organima
  • ultrazvuk nogu – beleži brzinu protoka krvi i bilo kakve promene
  • D-dimer – analiza krvi za dijagnostikovanje tromboze
  • plućni angiogram – otkriva krvne ugruške u plućima
  • magnetna rezonantna tomografija (MRI) – koja daje detaljne slike unutrašnjih struktura tela

Embolija pluća – lečenje i prevencija

Lečenje embolije pluća je usmereno na:

  • zaustavljanje rasta ugruška
  • sprečavanje formiranja novih ugrušaka
  • uništavanje ili uklanjanje postojećih ugrušaka

Prvi korak kod lečenja embolije pluća, u većini slučajeva, podrazumeva lečenje šoka i terapija kiseonikom.

Antikoagulantni lekovi, kao što su heparin, enoksparin natrijum ili varfarin, obično se daju da bise razredila krv i sprečilo dalje zgrušavanje.

Lekovi za „razbijanje“ ugrušaka koji se zovu trombolitici, takođe mogu da se administriraju. Međutim, oni nose veliki rizik od obilnog krvarenja. U trombolitike spadaju T-plasminogeni aktivator, reteplaza i anistreplaza.

Ako pacijent ima nizak krvni pritisak, za podizanje pritiska može da se daje dopamin.

Pacijent će obično morati redovno da uzima lekove u neodređenom vremenskom roku, obično najmanje 3 meseca.

Prevencija plućne embolije

Brojne su mere koje mogu da umanje rizik od nastanka embolije pluća.

  • Pacijenti koji spadaju u visokorizičnu grupu mogu da uzimaju antikoagulante poput heparina i varfarina.
  • Kompresija nogu je moguća korišćenjem kompresionih čarapa protiv embolije pluća ili aparata za naizmeničnu pneumatsku kompresiju – naduvavajući rukav, rukavica ili čizma stavljaju se na zahvaćenu regiju i pojačavaju pritisak kada je to potrebno.

Metode kompresije sprečavaju formiranje krvnih ugrušaka, tako što potiskuju krv u duboke vene i smanjuju količinu nakupljene krvi.

U druge načine za smanjenje rizika spadaju fizička aktivnost, redovno vežbanje, zdrava ishrana i prestanak ili izbegavanje pušenja.